: তই কিয় ইমানকৈ লাগি আছ? পাৰিবি এবছৰ লোকচানত চলাব?
: তহতে ইমান নিগেটিভ কিয় ভাবিছ?
: তই কি ভাব¸ আমাৰ মন নাযায় উপৰলৈ চাব! যিখিনি পানীৰ মাছ তাতেই থকা দৰকাৰ। ইমান কষ্টকৈ সচা পইচাখিনি কিয় পানীত পেলাব খুজিছ?- সেয়া বন্ধুৰ মত। মোৰ কোম্পানীৰ চাকৰীতো ৰিজাইন কৰিব ওলোৱাৰ সিদ্ধান্তৰ সি বিৰোধী।
: তই কি ভাব¸ আমাৰ মন নাযায় উপৰলৈ চাব! যিখিনি পানীৰ মাছ তাতেই থকা দৰকাৰ। ইমান কষ্টকৈ সচা পইচাখিনি কিয় পানীত পেলাব খুজিছ?- সেয়া বন্ধুৰ মত। মোৰ কোম্পানীৰ চাকৰীতো ৰিজাইন কৰিব ওলোৱাৰ সিদ্ধান্তৰ সি বিৰোধী।
প্ৰণবদা এতিয়া আদৰ্শ মোৰ। জীবন যুজত হাৰি হাৰি প্ৰণবদাৰ পথেৰেই আগুৱাব খুজিছো। লগৰ দুজনমানক বাদ দি বেছিভাগেই সমৰ্থন নকৰে। বেয়াকৈ দাউন দি দিয়ে। কিন্তু এইবাৰ দৃঢ়প্ৰতিজ্ঞ মই¸ পিছ হুহকি নাহো। ঘৰত কথাটো কলো। মা-দেউতা সদায় মোৰ লগত আছে।
: যি কৰ ভালকৈ মনোযোগেৰে কৰ। হতাশ নহবি। ফেইলাৰ ইজ দা পিলাৰ অব চাকচেচে। - এইষাৰ কথা সৰুৰে পৰা সদায় দেউতাৰ মুখত শুনি আহিছো। হওতে মোৰ লগত অলপ পইচা নথকা নহয়¸ কিন্তু সদায় আনৰ গোলামি কৰি থাকিবলৈ সত নাযায়। সৰুৰে পৰা স্বাধীনচিতীয়া মন এটা থকা বাবেই প্ৰায়েই অসুখী হৈ আহিছো। প্ৰাইভেট চাকৰিত আৰু কি স্বাধীনতা! হকে-বিহকে মাথো ওপৰৱালাৰ গালি! টকাতো উপাৰ্জন কৰি দিলেহে বিশপইচা দিব।
: কাম নাই অ’। বিজনেচত কিমান ৰিস্ক আছে নাজান জানো? চাকৰীয়ে বেষ্ট। দিউটি চেচ¸ টেনচন চেচ।- মোৰ বন্ধুকেইজনে কয়। খং উঠে। বেটাহত যেনেকৈ মৰ মৰ! নিজৰ কথা চিন্তা কৰো আজিকালি। সময়ে অলপ প্ৰেকটিকেল হবলৈ শিকাইছে। চৰকাৰী চাকৰীতো নাপালোৱেই। উপায় নাপাই জীবনৰ কেইটামান বছৰ উচৰ্গা কৰিলো। লগৰ লৰা বহুত ওপৰলৈ গল। কৰবাতে পৰি ৰলো আমিবোৰ। পঢ়াতো সিমান বেয়া নাছিলো অথচ! মধ্যবিত্ত ঘৰৰ সন্তান যে¸ চবতে দিগদাৰ! সুখী হৈ সকলো থকাৰ ভাও দি চলিবও দিগদাৰ আৰু যতে যি পাও কৰিবলৈও লাজ লাগে। খুউব বেয়া পৰম্পৰা এইটো! ঘৰত আকালো নাই ভৰালো নাই। দেউতাৰ চাকৰটোৰে পঢ়াই শুনাই এইখিনি ডাঙৰ কৰিলে¸ এতিয়া লাগ বুলিলেই লাখ লাখ টকা দিব কৰপৰা! পেঞ্চনৰ টকাকেইটাৰে চলি আছে। এইকেইবছৰত যি পালো অলপ গোটালো। ঘৰত দিব নালাগে¸ মাথো মনগলে বজাৰ সমাৰ কৰো।
লাইফটোক লৈ খুবেই চিৰিয়াছ মই।
: যি কৰ ভালকৈ মনোযোগেৰে কৰ। হতাশ নহবি। ফেইলাৰ ইজ দা পিলাৰ অব চাকচেচে। - এইষাৰ কথা সৰুৰে পৰা সদায় দেউতাৰ মুখত শুনি আহিছো। হওতে মোৰ লগত অলপ পইচা নথকা নহয়¸ কিন্তু সদায় আনৰ গোলামি কৰি থাকিবলৈ সত নাযায়। সৰুৰে পৰা স্বাধীনচিতীয়া মন এটা থকা বাবেই প্ৰায়েই অসুখী হৈ আহিছো। প্ৰাইভেট চাকৰিত আৰু কি স্বাধীনতা! হকে-বিহকে মাথো ওপৰৱালাৰ গালি! টকাতো উপাৰ্জন কৰি দিলেহে বিশপইচা দিব।
: কাম নাই অ’। বিজনেচত কিমান ৰিস্ক আছে নাজান জানো? চাকৰীয়ে বেষ্ট। দিউটি চেচ¸ টেনচন চেচ।- মোৰ বন্ধুকেইজনে কয়। খং উঠে। বেটাহত যেনেকৈ মৰ মৰ! নিজৰ কথা চিন্তা কৰো আজিকালি। সময়ে অলপ প্ৰেকটিকেল হবলৈ শিকাইছে। চৰকাৰী চাকৰীতো নাপালোৱেই। উপায় নাপাই জীবনৰ কেইটামান বছৰ উচৰ্গা কৰিলো। লগৰ লৰা বহুত ওপৰলৈ গল। কৰবাতে পৰি ৰলো আমিবোৰ। পঢ়াতো সিমান বেয়া নাছিলো অথচ! মধ্যবিত্ত ঘৰৰ সন্তান যে¸ চবতে দিগদাৰ! সুখী হৈ সকলো থকাৰ ভাও দি চলিবও দিগদাৰ আৰু যতে যি পাও কৰিবলৈও লাজ লাগে। খুউব বেয়া পৰম্পৰা এইটো! ঘৰত আকালো নাই ভৰালো নাই। দেউতাৰ চাকৰটোৰে পঢ়াই শুনাই এইখিনি ডাঙৰ কৰিলে¸ এতিয়া লাগ বুলিলেই লাখ লাখ টকা দিব কৰপৰা! পেঞ্চনৰ টকাকেইটাৰে চলি আছে। এইকেইবছৰত যি পালো অলপ গোটালো। ঘৰত দিব নালাগে¸ মাথো মনগলে বজাৰ সমাৰ কৰো।
লাইফটোক লৈ খুবেই চিৰিয়াছ মই।
: জীবন যাপন কৰা নে উদযাপন কৰা? - কলেজত পঢ়ি থাকোতে অসমীয়াৰ ক্লাছত এন কে চাৰে সুধিছিল।
: মই উদযাপন কৰো চাৰ।- কৈ উঠিছিলে। সকলোৱে জীবন যাপন কৰো বুলি কৈছিল। চাৰে পিঠিত থপৰিয়াইছিল মোৰ।
: মই উদযাপন কৰো চাৰ।- কৈ উঠিছিলে। সকলোৱে জীবন যাপন কৰো বুলি কৈছিল। চাৰে পিঠিত থপৰিয়াইছিল মোৰ।
কামত সোমাওতেই ভাবিছিলো¸ এদিন নিজাকৈ কিবা কৰিম! সততা আৰু নৈতিকতাৰ পাঠ শিকাই চোৰ কৰিবলৈকো দেউতাই নিশিকালে! প্ৰাইভেট চাকৰীটোৰে যে ভবিষ্যতে সংসাৰ চলাব নোৱাৰো সেয়া ধুৰুপ।
ইতিমধ্যে ৰুমটো বুক কৰিলোৱে এডভাঞ্চ দি। ফাইল এটা বনাই বেংকটো পেলাইছো। দিআইচি টো পালেও পাম¸ নাপালেও কথা নাই।
: তই গোল খাবলৈ গৈ আছ দেই। পাল্লা দিব পাৰিবি মাৰোৱাৰীৰ লগত?- কৈ উঠে বন্ধুৱে।
মই ভাবি নাপাও ৰিস্ক লব কিয় নোখোজে ইহতে? বোপাইহত পাবি ৰহ মজাতো¸ যেতিয়া ঘৈনীয়েৰহত আহিব।
ইতিমধ্যে ৰুমটো বুক কৰিলোৱে এডভাঞ্চ দি। ফাইল এটা বনাই বেংকটো পেলাইছো। দিআইচি টো পালেও পাম¸ নাপালেও কথা নাই।
: তই গোল খাবলৈ গৈ আছ দেই। পাল্লা দিব পাৰিবি মাৰোৱাৰীৰ লগত?- কৈ উঠে বন্ধুৱে।
মই ভাবি নাপাও ৰিস্ক লব কিয় নোখোজে ইহতে? বোপাইহত পাবি ৰহ মজাতো¸ যেতিয়া ঘৈনীয়েৰহত আহিব।
প্ৰণবদাৰ ঘৰ আমাৰ ঘৰৰ ওচৰতে। মোতকৈ সাতবছৰমান ডাঙৰ হব। ঘৰত বিধবা মাক আৰু ভায়েক ভনীয়েকহাল। মাজে সময়ে ৰাজমিস্ত্ৰীৰ যোগালি কৰি চলিছিল সি। পোন্ধৰবছৰ আগতে আজিৰ দৰে উদ্যোগবোৰো অহা নাছিল। বিহাৰী বহিস্কাৰ আন্দোলনে প্ৰতিস্হা কৰিলে প্ৰণবদাক।
কাতিহাৰত ৰেলৱে ইন্টাৰভিউ দিবলৈ যোৱা অসমীয়া লৰাক মাৰধৰ কৰাত জলি উঠিছিল অসম। ভয়তে আমাৰ গাওৰ বিহাৰী নাপিতকেইটা আৰু ধোবীটোও পলাইছিল। তেতিয়াই জাতীয় আবেগত উটি গৈ প্ৰণবদা আৰু যোগেশদা মিলি মডাৰ্ণ লন্ড্ৰী নামৰ লন্ড্ৰী হাউচটো খুলিছিল। চন্দনদাহতে চুলি কাটিছিল। কিন্তু বেছিদিন চলাব নোৱাৰিলে। অসমীয়া লৰাবোৰে অসমীয়াৰ ওচৰত নহয় বিহাৰী মানুহৰ ওচৰতহে চুলি কাটে। এদিন বন্ধ হৈ গল অসমীয়া চেলুন। যোগেশদাও আতৰি গল। কিন্তু প্ৰণবদা লাগি থাকিল। সকলোৱে হাঁহে¸ দেখিলে কয়- সেয়া কাপোৰ ধোৱাটো গৈ আছে। কাকো ভ্ৰক্ষেপ নকৰে প্ৰণবদাই। পাঁচখন গাও সামৰি এটাই চঁক আমাৰ। এখনেই ধোবাৰ দোকান প্ৰণবদাৰ। মানুহবোৰ নাহি উপাই নাই। লাজ নকৰে প্ৰণবদাই। কাপোৰ ধোৱে¸ কইলাৰ ডাঙৰ ইস্ত্ৰীটোৰে কাপোৰ ইস্ত্ৰী কৰে। বাকীকৈও কাপোৰ ইস্ত্ৰী কৰে তেও¸ কয় পইছা পিছত দিবি। এদিন সৰুকৈ গ্লাছেৰে আবৰা ৰুম এটা সাজি পিচিঅ’ এটাও খুলি দিলে। দোকানৰ সমুখত টুল এখনত বটলত ভৰাই অলপ বেছি দাম লৈ পেট্ৰল বেছে। বাইকাৰ্চবোৰে ইমাৰজেঞ্চী পেট্ৰল কিনে। দহ কি:মি: দুৰ পেট্ৰল পাম্প গাওৰ পৰা।
কাতিহাৰত ৰেলৱে ইন্টাৰভিউ দিবলৈ যোৱা অসমীয়া লৰাক মাৰধৰ কৰাত জলি উঠিছিল অসম। ভয়তে আমাৰ গাওৰ বিহাৰী নাপিতকেইটা আৰু ধোবীটোও পলাইছিল। তেতিয়াই জাতীয় আবেগত উটি গৈ প্ৰণবদা আৰু যোগেশদা মিলি মডাৰ্ণ লন্ড্ৰী নামৰ লন্ড্ৰী হাউচটো খুলিছিল। চন্দনদাহতে চুলি কাটিছিল। কিন্তু বেছিদিন চলাব নোৱাৰিলে। অসমীয়া লৰাবোৰে অসমীয়াৰ ওচৰত নহয় বিহাৰী মানুহৰ ওচৰতহে চুলি কাটে। এদিন বন্ধ হৈ গল অসমীয়া চেলুন। যোগেশদাও আতৰি গল। কিন্তু প্ৰণবদা লাগি থাকিল। সকলোৱে হাঁহে¸ দেখিলে কয়- সেয়া কাপোৰ ধোৱাটো গৈ আছে। কাকো ভ্ৰক্ষেপ নকৰে প্ৰণবদাই। পাঁচখন গাও সামৰি এটাই চঁক আমাৰ। এখনেই ধোবাৰ দোকান প্ৰণবদাৰ। মানুহবোৰ নাহি উপাই নাই। লাজ নকৰে প্ৰণবদাই। কাপোৰ ধোৱে¸ কইলাৰ ডাঙৰ ইস্ত্ৰীটোৰে কাপোৰ ইস্ত্ৰী কৰে। বাকীকৈও কাপোৰ ইস্ত্ৰী কৰে তেও¸ কয় পইছা পিছত দিবি। এদিন সৰুকৈ গ্লাছেৰে আবৰা ৰুম এটা সাজি পিচিঅ’ এটাও খুলি দিলে। দোকানৰ সমুখত টুল এখনত বটলত ভৰাই অলপ বেছি দাম লৈ পেট্ৰল বেছে। বাইকাৰ্চবোৰে ইমাৰজেঞ্চী পেট্ৰল কিনে। দহ কি:মি: দুৰ পেট্ৰল পাম্প গাওৰ পৰা।
: ভাল কাম কৰিলি দেই প্ৰণব। তই প্ৰমান কৰি দেখুৱাই দিলি যে অসমীয়া লৰাও পিছপৰা নহয়। তই এটা আদৰ্শ।- মানুহবোৰে আজিকালি প্ৰসংশা কৰে। অথচ এদিন সেইবোৰ মানুহেই ইতিকিং কৰিছিল। আমাৰ চকটোৰ এতিয়া ব্যস্ত ব্যবসায়ী প্ৰণবদা। গেলামাল দোকানখনত ভায়েক বহে। বিয়াও কৰালে ঘৰ সাজি। কৰবাত মাটিও ৰাখিছে বোলে।- শ্ৰদ্ধাত মুৰ দো খাই যায়।
: চা পল¸ কামৰ কোনো সৰুবৰ নাই। কাম কামেই। চুৰতো কৰা নাই¸ লাজ কিহৰ।- কেতিয়াবা কয় প্ৰণবদাই। নিজৰ ওপৰত বিশ্বাস আৰু গৌৰব ফুটি উঠে তেওৰ। মোৰো ভাল লাগে। কৰ্মমুখী যুবক তেও। ময়ো কৰ্মমুখী।
: চা পল¸ কামৰ কোনো সৰুবৰ নাই। কাম কামেই। চুৰতো কৰা নাই¸ লাজ কিহৰ।- কেতিয়াবা কয় প্ৰণবদাই। নিজৰ ওপৰত বিশ্বাস আৰু গৌৰব ফুটি উঠে তেওৰ। মোৰো ভাল লাগে। কৰ্মমুখী যুবক তেও। ময়ো কৰ্মমুখী।
নতুনকৈ ব্যবসায়ত নামিছো। ভবা নাই কি হব! মাথো কষ্ট কৰিছো। গাড়ীখন কিনি লাইনত দিছো। সন্ধিয়া হিচাপ লও। দোকানখনত বহো। মাজে মাজে দেউতা আহে। লগৰ দুই এজন আহি আড্ডা দিয়ে। বিক্ৰী বাঢ়ি আহিছে। সপোনতো বহুতেই আছে দুহাত মেলিব পৰাকৈ।
: বাছা তোৰ মংগল হওক।- মানুহজনে প্ৰায়েই কয় মোক। সৰুতেই এদিন আইতাই কৈছিল¸ এয়া ছমৰীয়াৰ ভকত। সেৱা এটা কৰ।
: নমস্কাৰ গোসাই।- ঠুনুক ঠানাকৈ খোজ কাঢ়ি তেখেতৰ ভৰিচুই দিও। অন্ধ মানুহজনে মুৰত হাতখন থৈ কৈ উঠে- বাছা তোৰ মংগল হওক। মাহেকে পষেকে প্ৰায়েই আহিছিল তেও। মাৰ হাতৰ চাহ একাপ খাই গৈছিল।
: বাবা¸ ছমৰীয়াৰ ভকত ঢুকাল নহয়।- মায়ে কৈছিল এদিন কলেজত পঢ়ি থাকোতেই। আইতাও জীয়াই থকা নাছিল ছমৰীয়াৰ গোসাই বুলি কবলৈ।
তাৰ পিছতো বহুবাৰ শুনিছো এইষাৰ কথা-
বাছা¸ তোৰ মংগল হওক।
মগনীয়া¸ ভিক্ষাৰীক নিৰাশ নকৰো পৰালৈকে। মোৰ জন্মদিনৰ দিনা খোৱাবস্তু অলপ ভগাই দিও সিহতক। কৃতজ্ঞতাৰে মোৰ ফালে চাই। বুজি পাও চকুৰ ভাষাবোৰ।
: নমস্কাৰ গোসাই।- ঠুনুক ঠানাকৈ খোজ কাঢ়ি তেখেতৰ ভৰিচুই দিও। অন্ধ মানুহজনে মুৰত হাতখন থৈ কৈ উঠে- বাছা তোৰ মংগল হওক। মাহেকে পষেকে প্ৰায়েই আহিছিল তেও। মাৰ হাতৰ চাহ একাপ খাই গৈছিল।
: বাবা¸ ছমৰীয়াৰ ভকত ঢুকাল নহয়।- মায়ে কৈছিল এদিন কলেজত পঢ়ি থাকোতেই। আইতাও জীয়াই থকা নাছিল ছমৰীয়াৰ গোসাই বুলি কবলৈ।
তাৰ পিছতো বহুবাৰ শুনিছো এইষাৰ কথা-
বাছা¸ তোৰ মংগল হওক।
মগনীয়া¸ ভিক্ষাৰীক নিৰাশ নকৰো পৰালৈকে। মোৰ জন্মদিনৰ দিনা খোৱাবস্তু অলপ ভগাই দিও সিহতক। কৃতজ্ঞতাৰে মোৰ ফালে চাই। বুজি পাও চকুৰ ভাষাবোৰ।
কালি মানুহজন শুই আছিল মোৰ দোকানৰ সমুখত। গোটেই ৰাতিটো বাৰাণ্ডাতে পৰি থাকিল। কিয়জানো হিন্দীভাষী মানুহজনলৈ বেয়া লাগিল। জৰ উঠি কপি আছিল মানুহজন। ওচৰৰ চাহদোকানখনত অলপ খুৱাই ফাৰ্মাচীখনত বেজি এটা দিয়াই পঠাই দিলো টকা এশ দি। যাহ এনেও নাই মোৰ তেনেও নাই।
: ভগবান তেৰা ভলা কৰে।- অস্ফুট মাতেৰে মানুহজনে কয়। চকুত দুটোপাল চকুপানী। পুতেক-বোৱাৰীয়ে উলিয়াই দিছে ভিক্ষা খুজিবলৈ। ছি: খং উঠিলেও একো কৰিব নোৱাৰো।
: ভগবান তেৰা ভলা কৰে।- অস্ফুট মাতেৰে মানুহজনে কয়। চকুত দুটোপাল চকুপানী। পুতেক-বোৱাৰীয়ে উলিয়াই দিছে ভিক্ষা খুজিবলৈ। ছি: খং উঠিলেও একো কৰিব নোৱাৰো।
দোকানত বহি ৰাষ্টাৰে গৈ থকা মানুহ¸ গাড়ীবোৰ চাই থাকো। আং বাং ভাবি থাকো। বিশ্বাস আছে নিজৰ ওপৰত। চাগে সফল হম। কিন্তু অন্তৰাৰ কথাহে নাজানো! ভালপাও তাইক। নতুনকৈ টেট পাছ কৰি স্কুল এখনত সোমাইছে। প্ৰথমতে তায়ো আপত্তি কৰিছিল চাকৰী এৰি দিয়া কথাটোত পাছত যেনিবা মান্তি হৈছিল মোৰ বুজনিত। বিয়াৰ বয়স হৈছে মোৰো। চবঠিক থাকিলে দুই এবছৰতে কাজখন পাতিম। ঘৰতো কৈ আছে। ধৰিবহে পৰা নাই¸ অন্তৰাই চাকৰী থকা লৰা পচন্দ নকৰেতো! আজিকালিৰ দিনকাল চাই সন্দেহ হয় কেতিয়াবা। কিছুদিন আগতে তাইৰ ঘৰত গম পাইছিল। জনাহে নাই কি ভাবিছে।
: ক্ৰিং ক্ৰিং- হথাত ফোনটো বাজি উঠিল। অন্তৰাৰ ফোন।
: হেই শুনানা¸ ভাল খবৰ। দেউতা মান্তি হৈছে। দুই এদিনতে যাব তোমালোকৰ ঘৰলৈ।- উল্লাসিত হৈ পৰে তাই। মনটো ভৰি গল।
মনত পৰিল¸ ৰাতিপুৱাৰ বুঢ়ামানুহজনৰ মুখখন
: ভগবান তেৰা ভলা কৰে।- কাণত বাজি থাকিল।।
: ক্ৰিং ক্ৰিং- হথাত ফোনটো বাজি উঠিল। অন্তৰাৰ ফোন।
: হেই শুনানা¸ ভাল খবৰ। দেউতা মান্তি হৈছে। দুই এদিনতে যাব তোমালোকৰ ঘৰলৈ।- উল্লাসিত হৈ পৰে তাই। মনটো ভৰি গল।
মনত পৰিল¸ ৰাতিপুৱাৰ বুঢ়ামানুহজনৰ মুখখন
: ভগবান তেৰা ভলা কৰে।- কাণত বাজি থাকিল।।